مدارس مسجد محور، از ابتدای تأسیس، فعالیتهای خود را بر تلاش برای رفع نواقص نظام آموزشی کشور، ارتقای همهجانبه تعلیموتربیت، استحکام مبانی دینی، و افزایش سرعت، دقت و کیفیت آموزش بنا نهادهاند.
با بررسی اجمالی نظام آموزشی مدارس مسجد محور و مقایسه آن با سیستم آموزشی موجود، میتوان به تفاوتها و مزیتهای این مدارس پی برد. البته این مقایسه، بههیچوجه نافی زحمات ارزشمند فعالان نظام آموزشی کنونی نیست؛ بلکه هدف از آن، الگوگیری و اصلاح نواقص موجود است، نواقصی که همه دلسوزان انقلاب اسلامی بر لزوم رفع آنها تأکید دارند.
در این بخش، به برخی از این تفاوتها با مدارس عادی، ویژگیها و مزیتهای مدارس مسجد محور خواهیم پرداخت:
1. محوریت آموزش دینی و معنوی
ویژگی:
آموزشهای دینی، تربیتی و معنوی، شامل قرآن، حدیث، احکام، اخلاق و آداب، بهعنوان بخش اصلی برنامه درسی مدارس مسجد محور در نظر گرفته میشود.
مزیت:
- تقویت هویت اسلامی دانشآموزان
- تأکید بر ارزشهای اخلاقی و معنوی
- کمک به رشد متوازن و کامل شخصیت دانشآموزان
تفاوت با مدارس عادی:
در مدارس عادی، تمرکز بیشتر بر جنبههای علمی است. مباحثی مانند اخلاق، آموزش قرآن و احکام، اگر هم مورد توجه قرار گیرد، در حد دروس جنبی و صرفاً برای پر کردن ساعات آموزشی خواهد بود.
2. فضای آموزشی مذهبی و معنوی
ویژگی:
مدارس مسجد محور از فضای مسجد بهعنوان مرکز آموزشی و تربیتی بهره میبرند که حس آرامش، معنویت، و نزدیکی به خداوند متعال را در دانشآموزان تقویت میکند.
مزیت:
- ایجاد محیطی مناسب برای یادگیری عمیقتر
- تقویت ایمان و اخلاق دانشآموزان
- شکلدهی به هویت دینی و تربیت معنوی آنان در فضای عبادی
تفاوت با مدارس عادی:
مدارس عادی معمولاً دارای فضایی خنثی و غیرمذهبیاند و تمرکز اصلی آنها بر امکانات فیزیکی و علمی است. در این مدارس، کسی حق ورود به مدرسه را نداشته و به مکانی نظامی شباهت دارد.
3. کاهش هزینههای دولتی و تحصیلی
ویژگی:
مدارس مسجد محور با استفاده از فضای موجود مساجد و بهرهگیری از نیروهای جهادی (مانند امام جماعت، مبلغان و داوطلبان)، هزینههای دولتی و خانوادگی را بهطور چشمگیری کاهش میدهند.
مزیت:
- ارائه آموزش ارزانقیمت و باکیفیت
- کمک به خانوادههای کمدرآمد و مناطق محروم برای دسترسی به آموزش مناسب
تفاوت با مدارس عادی:
- مدارس عادی معمولاً تحت پوشش دولت هستند و از بودجه ثابت و استانداردهای مشخصی برخوردارند که این امر میتواند هزینههای تحصیلی خانوادهها را افزایش دهد.
- مدارس غیرانتفاعی نیز با هزینههای بالا، اغلب برای بسیاری از خانوادهها غیرقابلدسترس هستند.
4. سطح دسترسپذیری بالا
ویژگی:
وجود مساجد در تمامی محلات و شهرها که امکان دسترسی آسان به مدارس مسجد محور را برای تمامی دانشآموزان فراهم میکند.
مزیت:
- کاهش مشکلات حملونقل و افزایش فرصت تحصیل برای دانشآموزان، خصوصاً در مناطق دورافتاده و روستایی.
تفاوت با مدارس عادی:
- مدارس عادی به دلیل تعداد محدود و کمبود معلم و فضای آموزشی، معمولاً دسترسی آسانی برای همه دانشآموزان ندارند.
- این محدودیت باعث افزایش چشمگیر تعداد دانشآموزان در هر کلاس شده و کیفیت آموزش را تحتتأثیر قرار میدهد.
5. برنامه درسی منعطف و سازگار با نیازهای محلی
ویژگی:
مدارس مسجد محور از برنامه درسی منعطفی استفاده میکنند که با نیازهای جامعه و شرایط محلی هر منطقه هماهنگ است.
مزیت:
- ارائه آموزشهای کاربردی و متناسب با نیازهای واقعی جامعه
- کمک به دانشآموزان برای موفقیت در زندگی عملی و اجتماعی
- امکان تطبیق محتوای آموزشی با ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هر منطقه
تفاوت با مدارس عادی:
- برنامه درسی مدارس عادی بیشتر بر علومتجربی، ریاضی، ادبیات و مهارتهای عملی متمرکز است.
- این مدارس معمولاً از یک برنامه آموزشی واحد برای کل کشور استفاده میکنند، بدون درنظرگرفتن تفاوتهای قومی، فرهنگی و منطقهای.
6. مردمی بودن و مشارکت جامعه محلی
ویژگی:
مدارس مسجد محور بهصورت مردمی مدیریت میشوند و فعالیتهای آنها بدون تکلف، با حمایت امام جماعت، هیئتامنا، خانوادهها و عموم مردم انجام میشود.
مزیت:
- تقویت حس مسئولیتپذیری و تعامل اجتماعی میان دانشآموزان، والدین و جامعه محلی
- افزایش مشارکت خانوادهها و اجتماع در فرایند تعلیموتربیت
- ایجاد فضای یادگیری مشارکتی که ارتباط مؤثر دانشآموزان با محیط پیرامون را تقویت میکند
تفاوت با مدارس عادی:
- در مدارس عادی، ارتباط میان مدرسه و اجتماع غالباً محدود است.
- افراد خارج از کادر مدرسه (مانند والدین) معمولاً امکان حضور در فعالیتهای روزمره مدرسه را ندارند.
- این ساختار موجب کاهش تعامل دانشآموزان با محیط اجتماعی در دوران تحصیل میشود.
7. امکان گسترش سریع و پایدار
ویژگی: وجود الگوهای مختلف و انعطافپذیری مدل آموزشی مدارس مسجد محور که امکان اجرا و توسعه آن را در تمامی مساجد فراهم میکند.
مزیت:
- توسعه آموزش در مناطق مختلف بدون نیاز به سرمایهگذاری سنگین.
- راهکاری مناسب برای کشورهای درحالتوسعه، با بهرهگیری از ساختارهای موجود.
- سهولت در ایجاد شعب جدید، متناسب با نیازهای محلی و فرهنگی هر منطقه.
تفاوت با مدارس عادی:
- مدارس عادی دارای الگوهای آموزشی ثابت و کم انعطاف هستند.
- امکان ایجاد شعب مختلف با روشهای گوناگون در این مدارس عملاً وجود ندارد.
8. تربیت نیروی انسانی تراز انقلاب اسلامی
ویژگی:
مدارس مسجد محور از ابتدای فرایند تعلیموتربیت، دانشآموزان را با ارزشها و اصول اسلامی آشنا کرده و آنها را در مسیر تحقق اهداف والای دینی و اجتماعی هدایت میکنند.
مزیت:
- پرورش نسلی که با اهداف نظام اسلامی هماهنگ باشد.
- توانمندسازی دانشآموزان برای نقشآفرینی مؤثر در ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی.
- ایجاد روحیه مسئولیتپذیری و تعهد نسبت به جامعه و آرمانهای اسلامی.
تفاوت با مدارس عادی:
- مدارس عادی عمدتاً بر رشد فردی دانشآموزان تمرکز دارند.
- دانشآموزان بیشتر به سمت مشاغلی گرایش پیدا میکنند که از نظر مالی رشد داشته باشند، اما ابعاد معنوی و اخلاقی کمتر مورد توجه قرار میگیرد.
9. توجه به ساحتهای ششگانه سند تحول بنیادین
ویژگی:
مدارس مسجد محور، فعالیتهای آموزشی و تربیتی خود را بر اساس ساحتهای ششگانه سند تحول بنیادین تنظیم میکنند که شامل:
- معنویت (تقویت ایمان و اخلاق)
- دانش (افزایش سطح علمی و پژوهشی)
- اخلاق (پرورش شخصیت مبتنی بر ارزشهای دینی)
- اقتصاد مقاومتی (شنایی با اصول مدیریت مالی و کارآفرینی)
- فناوری (آموزش مهارتهای دیجیتال و تکنولوژیهای نوین)
- محیطزیست (مسئولیتپذیری در قبال طبیعت و حفظ منابع)
مزیت:
- تأکید بر توسعه همهجانبه جامعه از طریق تقویت این ساحتها.
- آمادهسازی دانشآموزان برای مواجهه با چالشهای آینده در ابعاد علمی، اخلاقی و اجتماعی.
تفاوت با مدارس عادی:
- به اذعان مدیران و مسئولان آموزشوپرورش، این سند در مدارس عادی اجرایی نشده است.
- ساختار غیرمنعطف مدارس عادی مانع از اجرای اصول این سند در سطح عملی شده است.
10. توجه به ویژگیهای فردی و استعدادهای دانشآموزان
ویژگی:
مدارس مسجد محور، استعدادهای فردی دانشآموزان را شناسایی و پرورش میدهند، با تأکید بر نقاط قوت و علایق آنها.
مزیت:
- ایجاد فرصتهای رشد فردی و کشف استعدادهای بالقوه.
- کمک به شکوفایی تواناییهای دانشآموزان در زمینههای متنوع، از علوم و فناوری گرفته تا مهارتهای هنری و اجتماعی.
- تفاوت با مدارس عادی:
- نبود سیستم استعدادسنجی مؤثر در مدارس عادی که باعث میشود بسیاری از استعدادهای دانشآموزان نادیده گرفته شود.
- محدودیت رشتههای تخصصی به چند رشته پرطرفدار که موجب عدم توجه به علایق و قابلیتهای گستردهتر دانشآموزان میشود.
11. مهارتآموزی و پیشرفت در مهارتهای فنی و حرفهای
ویژگی:
مدارس مسجد محور، مهارتهای فنی و حرفهای را به دانشآموزان آموزش میدهند تا آنها را برای ورود به بازار کار آماده کنند.
مزیت:
- کمک به دانشآموزان برای کسب درآمد مستقل در آینده
- افزایش تواناییهای عملی و کاربردی
- فراهمکردن فرصتهای شغلی متناسب با استعدادها و علایق
تفاوت با مدارس عادی:
- در مدارس عادی، مهارتآموزی صرفاً به مدارس فنی محدود شده است.
- این مدارس، به دلیل فضاسازی نامناسب، اغلب مختص دانشآموزان ضعیفتر معرفی میشوند، درحالیکه آموزش مهارتهای فنی و حرفهای باید برای همه دانشآموزان قابلدسترس باشد.
12. نظارت چندوجهی بر فعالیتهای آموزشی و تربیتی
ویژگی:
در مدارس مسجد محور، نظارت بر فعالیتهای آموزشی و تربیتی توسط چندین طرف، ازجمله مردم، امام جماعت، هیئتامنا و خانوادهها انجام میشود.
مزیت:
- حفظ کیفیت آموزش و تربیت اخلاقی در سطح بالا.
- جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی.
- ایجاد احساس مسئولیت و تعهد.
تفاوت با مدارس عادی:
- در مدارس عادی، نظارت غالباً توسط مسئولان آموزشوپرورش انجام میشود.
- مشارکت مستقیم جامعه محلی در فرایند نظارتی محدود بوده و ارتباط مدرسه با مردم کمرنگتر است.
13. فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی
ویژگی:
مدارس مسجد محور، برگزاری مراسمهای مذهبی، جشنها و فعالیتهای اجتماعی را بهعنوان بخشی از برنامههای آموزشی خود در نظر میگیرند.
مزیت:
- ایجاد حس تعلق و همکاری در بین دانشآموزان و تقویت ارتباط اجتماعی.
- تقویت روحیه جامعهپذیری و مشارکت فعال در امور اجتماعی.
تفاوت با مدارس عادی:
در مدارس عادی، به دلیل تمرکز صرف بر برنامههای آموزشی و عدم ارتباط گسترده با جامعه، فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی و مشارکت دانشآموزان در مناسبتها یا وجود ندارد یا بسیار کمرنگ است.
14. تربیت جامع و تلفیق دانش و اخلاق
ویژگی:
مدارس مسجد محور، آموزشهای دینی و علمی را بهطور همزمان ترکیب میکنند و بر حفظ تعادل بین دانش و اخلاق تأکید دارند.
مزیت:
- پرورش دانشآموزانی که از نظر علمی، اخلاقی و معنوی آماده ورود به جامعه باشند.
- شکلدهی به نسلی متعهد که علاوه بر تواناییهای علمی، به اصول اخلاقی پایبند است.
تفاوت با مدارس عادی:
- در مدارس عادی، تمرکز بیشتر بر بعد علمی است، آن هم در برخی مدارس خاص.
- آموزشهای اخلاقی و تربیتی کمتر مورد توجه قرار گرفته و عمدتاً جنبه فرعی دارند.
